Sensorisch speelgoed is steeds populairder geworden bij ouders, leraren en therapeuten. Maar wat is sensorisch speelgoed precies en waarom is het zo waardevol? In deze blog ga ik daar dieper op in, leg ik uit wat sensomotorisch materiaal is, en welke soorten sensorisch speelgoed geschikt zijn voor verschillende leeftijden, van baby’s tot dreumesen en peuters.
Op deze pagina
Wat is sensorisch speelgoed?
Sensorisch speelgoed is speciaal ontworpen om de zintuigen van een kind te prikkelen en te stimuleren. Het gaat hierbij niet alleen om spelen, maar ook om leren door zintuiglijke ervaringen. Dit type speelgoed wordt vaak aangeduid als sensory play, waarbij het kind actief gebruik maakt van zijn of haar zintuigen, zoals zien, horen, voelen, ruiken en soms proeven.
Wanneer kinderen met sensorisch speelgoed spelen, krijgen ze de kans om de fysieke en emotionele wereld om hen heen beter te begrijpen. Dit bevordert de zelfbewustheid, fijne motoriek en zelfs de emotionele regulatie van het kind. Sensopathisch spel is een term die je ook vaak tegenkomt als het gaat om spel waarbij kinderen direct in contact komen met materialen die hen uitlokken om te voelen, bewegen, en te onderzoeken.
Wat is sensomotorisch materiaal?
Sensomotorisch materiaal, ook wel sensopathisch materiaal genoemd, verwijst naar voorwerpen of speelgoed die kinderen uitnodigen om te ontdekken en te leren door zowel hun zintuigen als motorische vaardigheden te gebruiken. Het doel van sensomotorisch speelgoed is om het kind uit te dagen om te bewegen, aan te raken, voelen en ermee te manipuleren. Het speelt een cruciale rol in de ontwikkeling van zowel de fijne motoriek als de grove motoriek, doordat kinderen met verschillende materialen en objecten in aanraking komen die hen stimuleren om hun lichaam op nieuwe manieren te gebruiken.
Sensomotorisch speelgoed biedt de perfecte gelegenheid voor kinderen om zintuiglijke ervaringen te combineren met motorische activiteiten. Dit bevordert niet alleen hun zintuiglijke ontwikkeling, maar ook hun vermogen om handelingen en reacties met elkaar te verbinden. Dit soort speelgoed kan variëren van zachte texturen tot geluiden, geuren en visuele stimulatie. Het helpt het kind om zijn of haar wereld te begrijpen, van het voelen van een rammelaar tot het ontdekken van een zachte, kleverige substantie.
Verschil sensorisch materiaal en snoezelmateriaal
Sensorisch speelgoed speelt ook een belangrijke rol bij snoezelen. In een snoezelruimte wordt speciaal snoezelmateriaal gebruikt om prikkelverwerking te ondersteunen en rust te creëren. Snoezelmateriaal en sensorisch materiaal overlappen vaak, maar zijn niet precies hetzelfde.
- Sensorisch materiaal is breder en omvat alles wat de zintuigen stimuleert, zoals texturen, geluiden, geuren en kleuren. Het wordt ingezet voor algemene zintuiglijke en motorische ontwikkeling bij kinderen en volwassenen.
- Snoezelmateriaal is specifiek ontworpen voor gebruik in snoezelruimtes, met als doel ontspanning, prikkelverwerking en soms het creëren van een veilige omgeving voor mensen met bijvoorbeeld autisme, dementie of een verstandelijke beperking.
Hoewel veel snoezelmateriaal ook sensorisch is, richt het zich meer op rust en welzijn, terwijl sensorisch materiaal vaker wordt gebruikt voor actieve stimulatie en leren.
Is sensorisch speelgoed ook open einde speelgoed?
Bepaalt sensorisch speelgoed kan ook open einde speelgoed zijn, zoals kinetisch zand, waterparels of regenboogstenen. Deze materialen prikkelen de zintuigen én bieden ruimte voor vrije interpretatie en creatief spel. Het verschil ligt vaak in de intentie: sensorisch speelgoed focust op zintuiglijke ervaringen, terwijl open einde speelgoed draait om creatieve vrijheid.
Sensorisch speelgoed baby
Voor pasgeborenen en jonge baby’s is sensorisch speelgoed van vitaal belang voor het ontwikkelen van hun zintuigen. Baby’s beginnen de wereld om hen heen vooral te ontdekken door aanraking, geluid en visuele stimulatie. Sensorisch speelgoed voor baby’s is vaak ontworpen om deze basiszintuigen te prikkelen. Denk aan speeltjes die zacht aanvoelen, rammelaars die geluid maken, en speelgoed met contrasterende kleuren en patronen die de visuele waarneming stimuleren. Activiteiten zoals het aanraken van verschillende texturen, luisteren naar zachte geluiden of het zien van heldere kleuren helpen baby’s om zich bewust te worden van hun omgeving en ontwikkelen tegelijkertijd belangrijke motorische vaardigheden.
Voorbeelden van sensorisch speelgoed voor baby’s:
- Zachte knuffels of poppen
- Bijzondere, spiegelende ballen of ballen met verschillende texturen
- Rammelaars en bijtringen
- Textuurboeken met verschillende stoffen zoals dit knisperboekje, of dit activiteitenboekje.
- Speelgoed met felle kleuren en contrasten zoals deze kaarten.
Sensorisch speelgoed 1 jaar
Wanneer kinderen één jaar oud zijn, beginnen ze meer controle te krijgen over hun motoriek en willen ze actief verkennen. Sensorisch speelgoed voor 1-jarigen is vaak gericht op het ontwikkelen van zowel fijne motoriek als coördinatie. Dit speelgoed stimuleert hun nieuwsgierigheid en ondersteunt de ontwikkeling van het geheugen en probleemoplossende vaardigheden. Het kan ook helpen bij de ontwikkeling van taal door het aanbieden van objecten die ze kunnen benoemen of met geluiden interactie mee kunnen hebben. Dit is een belangrijke fase in sensory play, waar ze leren hoe hun lichaam zich in de ruimte beweegt en hoe ze verschillende objecten kunnen manipuleren. Ze stoppen nog veel dingen in de mond of verkennen met de mond, het is dan ook belangrijk dat de materialen veilig zijn.
Voorbeelden van sensorisch speelgoed voor 1-jarigen:
- Stapeltorens en sensorische blokken in verschillende texturen
- Geluidmakend speelgoed, zoals trommels of piano’s
- Busyboards met verschillende knopjes, draaischijven en sleutels
- Zachte, vormbare materialen of bijtgrage speeltjes
- Oorzaak- en gevolg materialen zoals dit gave ding
Sensorisch speelgoed 2 jaar
Op de leeftijd van twee jaar zijn kinderen vaak in staat om meer complexe motorische vaardigheden te ontwikkelen. Sensorisch speelgoed voor 2-jarigen richt zich niet alleen op het bevorderen van fijne motoriek, maar ook op het verder ontwikkelen van hun vermogen om oorzaak en gevolg te begrijpen. Spelletjes die draaien om het stapelen, sorteren en ordenen van objecten zijn zeer effectief voor deze leeftijd. Ook speelgoed dat kinderen in staat stelt om verschillende materialen te voelen, zoals water, zand of gel, biedt rijke zintuiglijke ervaringen. Dit valt onder sensopathisch spel, waarbij kinderen niet alleen hun zintuigen gebruiken, maar ook hun lichamelijke reacties en acties coördineren.
Voorbeelden van sensorisch speelgoed voor 2-jarigen:
- Zandbakken en waterbakken met schoppen en schepjes
- Sensorische ballen met sterrenstof of ander speelgoed met verschillende texturen
- Schuim- of gelmateriaal om in te voelen en te verkennen zoals dit knetterschuim
- Pittenzakjes om te voelen, te stapelen, op je lijf te leggen, verstopspelletjes mee te doen etc.
Sensorisch speelgoed 3 jaar
Op driejarige leeftijd ontwikkelen kinderen zich snel en zijn ze meer in staat om complexe taken uit te voeren, zoals bouwen, tekenen en het spelen van rollenspellen. Sensorisch speelgoed voor 3-jarigen ondersteunt niet alleen de zintuiglijke ontwikkeling, maar ook de sociale interactie en het leren van samen spelen. Spellen en activiteiten die hun creativiteit en verbeeldingskracht stimuleren, worden steeds belangrijker. Ze hebben nu ook meer controle over hun bewegingen en kunnen fijnere handelingen uitvoeren, zoals het gebruik van potloden of het sorteren van voorwerpen op kleur of vorm. Dit is de fase waarin kinderen hun sensory play verder uitbreiden naar het sociaal leren en samenwerken met anderen.
Voorbeelden van sensorisch speelgoed voor 3-jarigen:
- Klei, zoutdeeg, slijm, kinetisch zand of speelrijst
- Schilder- en tekenmaterialen zoals vingerverf of wasco
- Oorzaak en gevolg materialen zoals deze tick-it of sensorische buizen
- Sorteerelementen met verschillende texturen zoals dit
- Geurstiften of boekjes zoals dit waarbij geuren vrijkomen na wrijven
Lichttafel
Wat ook heel gaaf en waardevol is om te gebruiken in combinatie met verschillende materialen is een lichttafel. Je hebt ze in verschillende soorten en maten. Het maak het ontdekken nog interessanter. Zand op een lichttafel, of blaadjes en kijken hoe het erdoor heen schijnt, bouwen op een lichttafel etc. etc. De mogelijkheden om te ontdekken voor de zintuigen zijn eindeloos.
Fidget toys
Het is enorm populair geworden en veel fidget toys vallen in de categorie sensorisch speelgoed doordat het de zintuigen voelen, horen, kijken flink stimuleren. Altijd handig ook voor onderweg of om lekker mee te frutselen.
Waarom sensorisch speelgoed waardevol is
Sensorisch speelgoed is dus veel meer dan alleen maar leuk speelgoed. Het speelt een cruciale rol in de zintuiglijke en cognitieve ontwikkeling van kinderen. Daarnaast bevordert sensorisch speelgoed het bewustzijn van het eigen lichaam en de omgeving.
In alle stadia van de (vroege) ontwikkeling van een kind heeft sensorisch speelgoed de kracht om hen te ondersteunen, aan te moedigen en te stimuleren om op hun eigen tempo te leren en te ontdekken. Dus of je nu met een pasgeborene speelt of een nieuwsgierige dreumes begeleidt, het juiste sensorische speelgoed kan het verschil maken in hun ontwikkeling en leerervaringen.
